คพ. สรุปผลการตรวจวัดตะกอนดิน “แม่น้ำกก” ลำน้ำสาขา และแม่น้ำโขง ครั้งที่ 3
คพ. สรุปผลการตรวจวัดตะกอนดิน “แม่น้ำกก” ลำน้ำสาขา และแม่น้ำโขง ครั้งที่ 3
จากกรณีปัญหาแม่น้ำกกมีความขุ่นผิดปกติ กรมควบคุมมลพิษ (คพ.) กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ได้ดำเนินการเก็บตัวอย่างตะกอนดิน ครั้งที่ 3 (พฤษภาคม 2568) สรุปผลการตรวจวิเคราะห์ตะกอนดิน จากการเก็บตัวอย่าง ดังนี้
1. แม่น้ำกก (KK01-KK15)
โลหะหนัก
- สารหนู เกินมาตรฐานคุณภาพตะกอนดินในแหล่งน้ำผิวดินทุกจุดตรวจวัด โดยเกินระดับมาตรฐานเพื่อปกป้องสัตว์หน้าดิน แต่ไม่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพมนุษย์ 13 จุด และพบสารหนู เกินระดับมาตรฐานที่ไม่ปลอดภัยต่อสัตว์หน้าดิน และถ้าชาวบ้านบริโภคปลาเป็นจำนวนมากและเป็นประจำ อาจเป็นอันตรายต่อสุขภาพอนามัย จำนวน 2 จุด บริเวณสะพานสองดินแดนบ้านแม่สลัก (KK03) และสะพานเฉลิมพระเกียรติ 1อ.เมือง จ.เชียงราย (KK09)
- ตะกั่ว ผลการตรวจครั้งที่ 2 (เมษายน 2568) และครั้งที่ 3 (พฤษภาคม 2568) พบค่าสูงเกินระดับมาตรฐานเพื่อปกป้องสัตว์หน้าดิน แต่ไม่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพมนุษย์ ได้แก่ บริเวณสะพานสองดินแดนแม่สลัก ต.ท่าตอน (KK03) บริเวณ อ.แม่อาย จ.เชียงใหม่ และบ้านจะเด้อ ต.ดอยฮาง (KK04) และสะพานเฉลิมพระเกียรติ 1 อ.เมือง จ.เชียงราย (KK09)
- โลหะหนักอื่นๆ พบค่าเกินระดับมาตรฐานเพื่อปกป้องสัตว์หน้าดิน แต่ไม่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพมนุษย์ ในบางจุดตรวจวัด ได้แก่ นิกเกิล ทองแดง โครเมียม แคดเมียม
2. ลำน้ำสาขา ผลการตรวจทั้ง 3 ครั้ง พบว่า
- แม่น้ำฝาง (FA01) พบค่านิกเกิล สารหนู และโครเมียม เกินระดับมาตรฐานเพื่อปกป้องสัตว์หน้าดิน แต่ไม่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพมนุษย์
- แม่น้ำกรณ์ (KO01) พบค่านิกเกิล ทองแดง สารหนู และโครเมียม เกินระดับมาตรฐานเพื่อปกป้องสัตว์หน้าดิน แต่ไม่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพมนุษย์
- แม่น้ำลาว (LA01) พบค่านิกเกิล สารหนู และโครเมียม เกินระดับมาตรฐานเพื่อปกป้องสัตว์หน้าดิน แต่ไม่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพมนุษย์
- แม่น้ำสรวย (SU01) พบค่านิกเกิล และโครเมียม เกินระดับมาตรฐานเพื่อปกป้องสัตว์หน้าดิน แต่ไม่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพมนุษย์
แม่น้ำสาย (SA01-SA03)
เริ่มดำเนินการเก็บตัวอย่างในรอบการตรวจวัดครั้งที่ 3 (พฤษภาคม 2568) พบค่าสารหนูเกินระดับที่ไม่ปลอดภัยต่อสัตว์หน้าดิน ทั้ง 3 จุดตรวจวัด และถ้าชาวบ้านบริโภคปลาเป็นจำนวนมากและเป็นประจำ อาจเป็นอันตรายต่อสุขภาพอนามัย
แม่น้ำโขง (NK01-NK02)
- สารหนู ผลการตรวจวัดครั้งที่ 2 (เมษายน 2568) พบค่าสารหนูเกินระดับมาตรฐานเพื่อปกป้องสัตว์หน้าดิน แต่ไม่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพมนุษย์ ผลการตรวจวัดครั้งที่ 3 (พฤษภาคม 2568) พบค่าสารหนูเกินระดับที่ไม่ปลอดภัยต่อสัตว์หน้าดิน และถ้าชาวบ้านบริโภคปลาเป็นจำนวนมากและเป็นประจำ อาจเป็นอันตรายต่อสุขภาพอนามัย บริเวณบ้านสบกก ต.บ้านแซว อ.เชียงแสน (94 มก./กก.)
- โลหะหนักอื่นๆ พบค่าเกินระดับมาตรฐานเพื่อปกป้องสัตว์หน้าดิน แต่ไม่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพมนุษย์ ในบางจุดตรวจวัด ได้แก่ ตะกั่ว นิกเกิล ทองแดง โครเมียม บริเวณบ้านสบกก ต.บ้านแซว อ.เชียงแสน
จากการวิเคราะห์
1) ผลการตรวจวัดตะกอนดิน ครั้งที่ 2 (เมษายน 2568) บริเวณที่ติดกับพรมแดนของเมียนมาในแม่น้ำกก พบโลหะหนัก สารหนูมีค่าสูงเกินมาตรฐานฯ เกือบทุกจุดตรวจวัด และมีค่าสูงเกินระดับมาตรฐานที่ไม่ปลอดภัยต่อสัตว์หน้าดินบริเวณสะพานเฉลิมพระเกียรติ 1 ต.รอบเวียง อ.เมือง จ.เชียงราย ซึ่งหลังจากน้ำไหลผ่านฝายเชียงรายซึ่งตั้งอยู่บริเวณ ต.รอบเวียง อ.เมือง จ.เชียงราย สารหนูมีค่าเป็นไปตามมาตรฐานฯ และมีค่าเกินมาตรฐานฯ เพื่อปกป้องสัตว์หน้าดินบริเวณ ต.ท่าข้าวเปลือก อ.แม่จัน และจุดบรรจบแม่น้ำกกและแม่น้ำโขงมีค่าเป็นไปตามมาตรฐานฯ แสดงให้เห็นว่าหลังจากที่กระแสน้ำมีการลดความเร็วและผ่านฝายจะเกิดการดักตะกอน อนุภาคหรือสารแขวนลอยมีอัตราการตกตะกอนหน้าฝายเพิ่มมากขึ้น ทำให้ตะกอนที่ปนเปื้อนสารหนูหรือโลหะหนักหลุดรอดไปกับกระแสน้ำมีจำนวนลดน้อยลง แต่ผลการตรวจวัดตะกอนดิน ครั้งที่ 3 (พฤษภาคม 2568) พบว่า สารหนูมีค่าเกินมาตรฐานคุณภาพตะกอนดินในแหล่งน้ำผิวดินทุกจุดตรวจวัด ซึ่งสัมพันธ์กับค่าความขุ่นในน้ำที่สูงมากกว่าค่าที่ตรวจวัดในครั้งที่ผ่านมาตลอดทั้งลำน้ำ แสดงให้เห็นว่าในฤดูน้ำหลากกระแสน้ำที่ไหลเร็วชะล้างตะกอนจากต้นน้ำลงสู่ลำน้ำมากขึ้น และไม่สามารถตกตะกอนได้มากจึงสะสมในระดับตื้นกระจายทั่วบริเวณชั้นบนของพื้นท้องน้ำ และถูกพัดพาไปตลอดเส้นลำน้ำ
2) ผลการตรวจวัดตะกอนดินในแม่น้ำโขงบริเวณก่อนและหลังจุดบรรจบระหว่างแม่น้ำกกและแม่น้ำโขง อ.เชียงแสน จ.เชียงราย ผลการตรวจวัดตะกอนดิน ครั้งที่ 3 (พฤษภาคม 2568) พบสารหนูมีค่าสูงเกินระดับที่ไม่ปลอดภัยต่อสัตว์หน้าดิน และถ้าชาวบ้านบริโภคปลาเป็นจำนวนมากและเป็นประจำอาจเป็นอันตรายต่อสุขภาพอนามัย ทั้งนี้ กรมควบคุมมลพิษ อยู่ระหว่างการตรวจสอบผลการตรวจวัดตะกอนดินหลังจุดบรรจบกับแม่น้ำกกอีกครั้งเพื่อยืนยันผลที่เพิ่มสูงขึ้นมากจากการตรวจวัดครั้งก่อนหน้า
3) บริเวณที่สารหนูและโลหะหนักอื่นๆ เกินระดับมาตรฐานที่ไม่ปลอดภัยต่อสัตว์หน้าดิน และถ้าชาวบ้านบริโภคปลาเป็นจำนวนมากและเป็นประจำ อาจเป็นอันตรายต่อสุขภาพอนามัย
จากผลการตรวจวัดคุณภาพสิ่งแวดล้อมที่ผ่านมา แนวโน้มของการปนเปื้อนโลหะหนักในแม่น้ำกกและลำน้ำสาขา แม่น้ำสาย และแม่น้ำโขง คาดว่าโลหะหนักจะปะปนมากับสารแขวนลอยที่มากับน้ำ ดังนั้น หากมีการพักน้ำหรือทำให้มีการตกตะกอนของสารแขวนลอย อาจจะเป็นแนวทางหนึ่งที่ทำให้โลหะหนักน้ำมีค่าลดลง ทั้งนี้ กรมควบคุมมลพิษ อยู่ระหว่างทดสอบการตกตะกอนของสารแขวนลอย เพื่อหาแนวทางในการแก้ไขปัญหาโลหะหนักในน้ำเกินค่ามาตรฐานฯ และจะรายงานผลการดำเนินงานรวมถึงติดตามสถานการณ์คุณภาพสิ่งแวดล้อมเป็นระยะต่อไป
